बढ्दो चुनौती र भय सामना गर्दै एसियाली मानवअधिकार रक्षकहरू

काठमाडौं । ०७१ मङ्सिर २० गते

एसियाली मानवअधिकार रक्षकहरूको प्रभावकारी संरक्षणको प्रत्याभूतिका लागि विभिन्न संस्थाहरूले एसिया महादेशका सरकारहरू,राष्ट्रिय, क्षेत्रीय तथा अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूलाई आग्रह गरेको छ । एसियन फोरम फर ह्युमन राइट्स एण्ड डिभेलममेन्ट (फोरम-एसिया) र टास्क फोर्स डिटेनिस अफ फिलिपिन्स तथा फिलिपिन्स अलायन्स अफ ह्यूमन राइट्स एड्भोकेट्सले मङ्सिर २० गते फिलिपिन्सको क्यूजेन सिटीबाट एक संयुक्त विज्ञप्ति जारी गर्दै त्यस्तो आग्रह गरेको हो । एसियाका २२ राष्ट्रका १५० भन्दा बढी मानवअधिकार रक्षहरू मङ्सिर १७ देखि २० गतेसम्म छैठौं एसिया क्षेत्रीय मानवअधिकार रक्षक मञ्चमा भेला भएका थिए । फोरम एसियाले अर्धवाषिर्क रूपमा आयोजना गर्ने यस भेलाले मानवअधिकार रक्षकहरूका काम र पैरवी छलफलका साथै आफ्ना अनुभव र आफूले सामना गर्ने भयहरू साटासाट गर्ने मञ्च प्रदान गर्छ । कार्यक्रमका अवसरमा एसियाका मानवअधिकार रक्षकहरूको अवस्थाबारे जनचेतना फैलाउन फोरम एसियाले मानवअधिकार रक्षकसम्बन्धी अनलाइन पोर्टलको पनि सुरूवात गरेको थियो । लाकतन्त्रलाई अगाडि बढाउन र दिगोपनका लागि मानवअधिकार रक्षकहरूको महत्वपूर्ण भूमिका हुने भन्दै फोरम एसियाका अध्यक्ष हेन्री तिफाग्नेले उनीहरूले झूठो फौजदारी अभियोगदेखि जबर्जस्ती बेपत्ता र गैरन्यायिक हत्यासम्मका भय र चुनौतीको सामना गर्नुपरेको बताए । राष्ट्रिय, क्षेत्रीय तथा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रभावकारी संयन्त्रमार्फत एसियामा मानवअधिकार रक्षकहरूको संरक्षणलाई बलियो पार्नु पर्ने आजको आवश्यकता हो, उनले भने। मानवअधिकार रक्षकहरूको अवस्थाबारे राष्ट्रसंघीय विशेष समाधिक्षक माइकल फोर्स्टले कार्यक्रमको उद्घाटनमा एसियाली मानवअधिकार रक्षकहरूमाथि धम्की, आवतजावतमा रोकतोक, दुर्व्यवहार र फौजदारी अभियोग लाग्न सक्ने सम्भावना रहेको बताए । मौलिक स्वतन्त्रताबाट वञ्चित गर्ने यस्ता घटना मानवअधिकार रक्षकहरूलाई बद्नाम गर्नेतर्फकेन्द्रीत रहेकेा उनले बताए ।

फलामे लिङ्गो प्रयोगले वर्षेनी हजारौ रुख जोगिए

धुञ्चे, रसुवा

रसुवाको मध्यवर्ती उपभोक्ता समितिहरुले स्थानिय बासिन्दाहरुलाई फलामे लिङ्गो वितरण गर्दा जंगल विनास हुनबाट वर्षेनी हजारौ रुख काटिनुबाट जोगिएको अध्ययन प्रतिवेदनले देखाएको छ । 

मध्यवर्ती क्षेत्रमा  ग्रीन नेपाल ललितपूर नामक संस्थाका डा. नागेन्द्र प्रसाद यादवले लाङटाङ रािष्ट्रय निकुञ्जको ९ वटा मध्यवर्ती उपभोक्ता समितिहरुमा गरेको अध्ययनमा मध्यवर्ती उपभोक्ता समितिहरुले कार्यक्रमहरु निर्देशिका अनुसार कार्यक्रम बजेट खर्च नभएको डा.यादवले बताएका छन ।

मध्यवर्ती उपभोक्ता समितिले निर्देशिकामा अनुसार संरक्षण कार्यक्रममा ३० प्रतिशत, सामुदायिक विकास कार्यक्रममा ३० प्रतिशत, आय आर्जन तथा सीप विकास कार्यक्रममा २० प्रतिशत, संरक्षण शिक्षा कार्यक्रममा १० प्रतिशत र प्रशासनिक कार्यक्रममा १० प्रतिशत वजेटको खर्च गर्नु पर्नेमा सामुदायिक विकास कार्यक्रममा मात्र ७२ प्रतिशत, संरक्षण कार्यक्रममा १२ प्रतिशत, आर्य आर्जन तथा सीप विकास कार्यक्रममा ७ प्रतिशत, संरक्षण शिक्षा कार्यक्रममा ३ प्रतिशत र प्रशासानिक कार्यक्रममा १ प्रतिशत वजेट खर्च गरिएको अध्ययन प्रतिवेदनले  देखाएको छ ।

पुरानो मध्यवर्ती उपभोक्ता समितिहरुले नयाँ उपभोक्ता समितिलाई हिसाव, किताव र खाता हस्तान्तरण गर्ने बानीको विकास नभएकोले पुरानो डाटा मिल्न नसकेको डा. नागेन्द्र प्रसाद यादवको प्रतिवेदनमा उल्लेख गरिएको छन ।

एघारौ महिला स्वास्थ्य स्वयमसेविका दिवस

चिलिमे,रसुवा

एघारौं महिला स्वास्थ्य स्वयमसेविका दिवसको अवसरमा सुआहारा कार्यक्रम तथा जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयको आयोजनामा बिबिध कार्यक्रम सम्पन्न भयो । 

गोल्जङ, गत्लाङ, र चिलिमे गाविसका महिला स्वास्थ्य स्वयमसेविका सहभागि कार्यक्रमा ¥याली तथा सरसफाई कार्यक्रम गरिएको थियो । थाम्बुचेत स्वास्थ्यचौकी तथा गाउँ बरीपरी सरसफाई गरी स्थानीय हिमालयन बृद्धाआश्रमका बृद्धबृद्धाहरूलाई अण्डा , सावुन , नेलकटर, बितरण गरिएको थियो । कार्यक्रममा महिला स्वयमसेविकाहरूको समुहगत हाजिरीजवाफ प्रतियिोगितामा प्रथम, द्धितीय र तृतीय हुनेहरूलाई अण्डा, सावुन नेलकटर र भित्तेघडी पुरस्कार प्रदान गरिएको थियो । 

सुआहारा कार्यक्रमको स्वास्थ्य , पोषण र सरसफाई बारे चेतना मुलक कार्यक्रम सहित भएको कार्यक्रममा जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयका रुकु क्षेत्री, गोल्जुङ स्वास्थ्य चौकीका ईन्चार्ज चन्द्रभुषण ठाकुर, स्थानीय हिमालयन ईङलिस स्कुलका शिक्षक , विद्यार्थी, स्थानीयवासीहरुको सहभागिता रहेको थियो । 

एकीकृत पोषण तथा सरसफाईलाई ध्यान दिदै पुररस्कार प्रदान गरिएको थियो सुआहारारा कार्यक्रम संयोजक मनोज मिश्रले बताए । 

२३ औं अन्तर्राष्ट्रिय अपाङ्गता दिवस सम्पन्न

धुन्चे,रसुवा

अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलाई लक्षित गर्दै २३ औँ अन्तर्राष्ट्रिय अपाङ्गता दिवस रसुवामा पनि मनाइएको छ । आत्मा साक्षी राखि मन वचन र कर्मले सहयोग गरौँ भन्ने मुल नाराका बिभिन्न कार्यक्रम गरी साथ मनाइएको हो ।

दिवसको अवसरमा केन्द्रीय नेपाल प्रहरी श्रीमती संघद्धारा रसुवामा अपाङगता भएका व्यक्तिहरुलाई  धुन्चेमा खाद्यान्न वितरण गरिएको छ । नेपाल प्रहरी श्रीमती संघले सोना चामल ६ बोरा कालो दाल १० किलो, मुसुरोको दाल १० केजी, सनफ्लावर तेल २ काटुन, नुन २५ पाकेट, चाउचाउ ४ बाकस, बिस्कुट १ बाकस, चिनि १० केजी, घिउ ५ केजी, कम्बल २३ थान र ज्याकेट २३ थान वितरण गरिएको थियो ।

खाद्यान्न वितरण गर्दै नेपाल प्रहरी श्रीमती संघका केन्द्रीय अध्यक्ष रोशी अर्यालले शारिरिक असक्षमता रहेका व्यक्तिहरुलाई सक्दो सहयोग गर्न आग्रह गर्नुभयो । संघका अध्यक्ष अर्यालले यस अघि पनि संघले देशभरका अपाङगता भएका व्याक्तिहरुलाई विभिन्न सहयोगहरु गर्दै आएको बताउँनुभयो ।

रसुवा जिल्लामा जिल्ला सिविआर कार्यक्रमको तथ्याङ अनुसार १ हजार १ सय २६ जना अपाङता व्याक्तिहरु रहेका छन् । जिल्लामा अपाङता भएका व्याक्तिहरुको थप हुने क्रम पनि जारी रहेको छ । महिला तथा बालबालिका कार्यलय रसुवाले जिल्लामा रहेका अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरुलाई परिचयपत्र बितरण गर्दै आएको छ । रसुवामा हालसम्म कुल १ हजार ६२ जनाले अपाङता परिचय पत्र लिएको तथ्यांक छ ।  

बिशेष अपाङ्गता भएकाको लागि रातो कार्ड लिएका अपाङग व्यक्तिहरुले सामाजिक सुरक्षा अनुसार मासिक १ हजार राज्यले भत्ता दिने गरेको छ । रातो कार्ड लिएका व्याक्तिहरुले अन्य सेवा सुविधा नपाउने महिला विकास अधिकृत अन्जु ढुङगानाले बताउनुभयो । सुरुदेखि हालसम्म २ सय २६ जनाले क बर्गको रातो अपाङगता लिएका छन् । त्यस्तै १ सय ५९ जनाले ख बर्गको निलो, १ सय ९९ ग वर्गकाले पहेलो १ सय ६१ जनाले घ बर्गको सेतो र बर्ग नखुलेको ३ सय ५ जना गरी १ हजार ६२ जनालाई अपाङता परिचय पत्र वितरण गरिएको पनि महिला विकास अधिकृत अन्जु ढुङगानाले बताउँनुभयो ।

यस्तै गरी निमित्त प्रमुख जिल्ला अधिकारि गौतम रिमालले सबै ठाउमा अपाङगमैत्री बातावरण सिर्जना गर्न पहल गर्न सके मात्र अपाङग दिवसको सार्थकता हुने बताउँनुभयो ।

रसुवाका प्रहरी नायव उपरीक्षक प्रविण पोखरेलले शारिरिक रुपमा असक्षम व्यक्तिहरुका लागि लिएको शुन्य शहनशिलताको नीति जिल्ला प्रहरी कार्यालय रसुवाले अङगिकार गरेको गरेको बताउनुभयो । उहाँले असक्षम भएका अपाङ व्यक्तिहरुमाथि हुने हिंसा माथि कारबाही र अनुसन्धान गर्ने प्रतिबद्धता जनाउँनुभएको छ ।

अपाङ्गता जहिले पनि जो सुकै ब्यक्ति हुन सक्ने भएकोले सवैले अपाङ्गता भएकाहरुका लागि भेदभाव र हेयको दृष्टिले हेर्न नहुने तथा उनीहरुसँग भिन्न् क्षमता भएकोले प्रोत्साहनको खाँचो रहेको बिभिन्न सरोकारवालाहरुले बताए ।

राष्ट्रिय जनगणना २०६८ अनुसार नेपालमा कुल जनसङ्ख्याको करिब २ प्रतिशत व्यक्ति अपाङ्गता भएका छन् भने विश्वका करिब १५ प्रतिशत मानिसमा कुनै न कुनै प्रकारको अपाङ्गता रहेको अध्ययनहरुले देखाएको छ । सन् १९९२ मा संयुक्त राष्ट्रसङ्घले डिसेम्बर ३ मा अपाङ्गता भएकाहरूको अन्तर्राष्ट्रिय दिवसको रूपमा मनाउने घोषणा गरेअनुसार नेपालमा पनि यो दिवस मनाउने गरिन्छ ।

रसुवामा बिभिन्न कार्यक्रमका साथ अपाङ्गता भएका बालबालिकाहरुलाई बाल अपाङ्ग पुर्नस्थापना केन्द्र खोलेर कालिकास्थानमा ब्यवस्थित गरिएको रसुवा अपाङ्ग पुर्नस्थापना केन्द्रका अध्यक्ष विष्णु आचार्यले बताए । अपाङ्गता भएकाहरुला लागि बिभिन्न संघ संस्थाहरुले सहयोग गर्दै आएको छ । मानशिक रुपमा अपाता भएका तथा त्यससम्बन्धि समस्या भएकाहरुका लागि मानशिक स्वास्थ्य परामर्श केन्द्र नेपालले जिल्ला स्वास्यथ् कार्यालयसँगको समन्वयमा सघाउ पुर्याउँदै आएको छ ।

रसुवा डिजिटल प्रोफाइलको शुभारम्भ

“एक्काइसौ शताब्दि इन्टरनेटको युग, प्रविधि प्रयोगको पालो : अत्याधुनिक अनलाइन मार्फत् सूचना प्रवाहमा युवाको हातेमालो” भन्ने नाराको साथ आज रसुवा डिजिटल प्रोफाइलको शुभारम्भ गरिएको छ ।

जनसंख्या तथा सूचना व्यवस्थापन सिस्टमको बारेमा सरोकारवालाहरूसँग छलफल गरि मूर्त रूप दिँदै रसुवाको सबै गाविसमा लागू गर्ने उद्देश्यका साथ उक्त कार्यक्रमको आयोजना गरिएको हो ।

सामाजिक सेवा समाज र डिजिटल टेक्नोलोजीले जिल्ला विकास समिति, स्थानीय युवा साझेदारी कार्यक्रमको आर्थिक सहयोगमा तयार गरिएको अत्याधुनिक अनलाइन प्रविधिको विकास गरेको हो । कार्यक्रममा उक्त सिस्टम प्रयोगमा आएपछि सूचना व्यवस्थापन तथा सूचनाको हक प्रदान गर्न पु¥याउने योगदानको विषयमा चर्चा गरिएको थियो ।

जिल्ला विकास समितिका निमित्त स्थानीय विकास अधिकारी भिमकान्त पौडेलले अबको युगमा अनलाइनको प्रभावकारिता बढ्दै गएकोले सूचना संप्रेषण तथा प्रयोगमा डिजिटल प्रोफाइलले प्राथमिकता पाउने बताउनु भयो । जिल्ला विकास समितिले उक्त अभियानलाई सक्दो सहयोग गर्ने पनि उहाँले बताउनुभयो ।

सामाजिक सेवा समाज तथा डिजिटल टेक्नोलोजीका प्रेमप्रसाद पौडेलले जनसंख्या तथा सूचना व्यवस्थापन सिस्टमको बारेमा प्रस्तुतीकरण गर्दै जिल्लाका सम्पूर्ण सूचना एकै ठाउँबाट प्राप्त गर्ने व्यवस्थाका लागि सबैले सहयोग गर्नु पर्ने बताउनुभयो ।

जिल्लाका सबै सरकारी कार्यालय, विद्यालय, गाविस, गैरसरकारी संस्थाका गतिविधि, सूचना तथा आर्थिक कारोवार लगायत योजना र वजेट सम्बन्धी सुचना व्यस्थित गर्न तथा अनलाइनको माध्यमबाट आधुनिक तथा व्यवस्थित डाटा सेन्टरका लागि सहयोग पु¥याउने बताउनुभयो ।

उहाँले डाँडागाँउ गाविसको तथ्याङ्क व्यवस्थापन गर्ने सिस्टम तयार भएको र प्रयोग पश्चात वार्षिक रुपमा प्रकाशन हुने गाविसको वस्तुगत प्रोफाइल तयका लागि समेत सहयोग पु¥याउने जानकारी दिनुभयो ।

गाविसको सम्पूर्ण सुचना व्यवस्थापन गर्ने अनलाइन सिस्टम तयार गरि जिल्लाको तथ्याङ्क व्यवस्थापन गर्ने लक्ष्य अनुरूप हाल यो कार्यक्रम नमूना परीक्षणका लागि डाँडागाउँ गाविसको तथ्याङ्क राख्ने कार्य भैरहेको छ ।

यो सिस्टम तयार भएमा रसुवाका जनताले प्रत्यक्ष रुपमा लाभ प्राप्त गर्न सक्नेछन भने देश विदेशका अनलाइन प्रयोग प्रयोगकर्ताहरू, सरकारी तथा गैरसरकारी कार्यलयका सूचना प्रयोग गर्नेहरू, सञ्चारकर्मी, अध्ययन तथा शोधकर्ताहरू प्रत्यक्ष लाभान्वित हुने बताइएको छ ।

डिजिटल प्रोफाइलको प्रभावकारिता, उपयोगिता र दिगो सञ्चालनको लागि सामाजिक सेवा समाजका अध्यक्ष रामहरि देवकोटा, गाविस हकहित संरक्षण मञ्चका अध्यक्ष टिकमबहादुर शाही, लाङटाङ राष्ट्रिय निकुञ्जका बेदकुमार ढकाल, जिल्ला विकास समितिका सूचना अधिकृत लीला नेपाल, नेपाली काङ्ग्रेसका प्रतिनिधि लामारेञ्जेन घले, पत्रकार बलराम घिमिरे, जिल्ला बाल कल्याण समितिका भगवती पौडेल, घरेलु तथा साना उद्योग विकास समितिका नवराज दाहाल, डाँडागाउँ गाविस सचिव रामप्रसाद बडालले आफ्नो मन्तव्य राख्नु भएको थियो भने समाजका उपाध्यक्ष दुर्गा देवकोटाले स्वागत मन्तव्य राख्नु भएको थियो ।

डाँडागाउँ गाविसको उक्त प्रोफाइल डब्लुडब्लुडब्लु डट् रसुवा प्रोफाइल डट् कम् स्ल्यास भिडिसी स्ल्यास डाँडागाउँमा हेर्न सकिने बताइएको छ । सिस्टमको निर्माण तथा व्यवस्थापन आरटेक नेपाल र आरकिटेक आर एण्ड डी ले संयूक्त गरेका हुन् । 

http://rasuwaprofile.com/vdc/dandagaon

सदरमुकामको सभाहलको मुहार फेरिदै

धुन्चृ, रसुवा

जिल्ला सदरमुकाम धुन्चेमा रहेको जिल्ला विकास समितिको सभाहल मर्मत गरी मुहार फरिने भएको छ । आवश्यक मर्मत सम्भार गरी पुरानो शैलीमा निर्मित उक्त भवन मर्मत गर्न आवश्यक देखिएकोले फागुनमा नै मुहार फेरिने भएको हा ।  

अव्यवस्थित र जीर्ण रहेको उक्त हल सभासदद्वय जनार्दन ढकाल र छोवाङतेन्जिन तामाङ, प्रमुख जिल्ला अधिकारी उद्दवप्रसाद भट्टराई, स्थानीय विकास अधिकारी गजेन्द्रकुमार ठाकुर, जिल्ला इञ्जिनियर मदन श्रेष्ठको सकृयतामा व्यवस्थित र सुविधा सम्पन्न सभाहल बन्न लागेको बताइएको छ । फागुन समान्तभित्रै सम्पन्न हुने गरी मर्मतको कार्य अगाडि बढाइएको बताइएको छ ।

त्यस्तैगरि धुन्चे बजारको व्यवस्थापनका लागि पिच सुधार गरी रोड मार्किङ, सडकका दायाँबाँया राखिएका बस्तुहरू व्यवस्थापन, फोहर व्यवस्थापन तथा धुन्चे गाउँ प्रवेश गर्ने र सडकबाट जिल्ला प्रशासन कार्यालय जाने बाटो व्यवस्थित निर्माण गर्ने कार्य पनि सुरु हुने बताइएको छ । यस अघि धुन्चे बजार सडक बरीपरि निर्माण सामाग्री तथा बिभिन्न किसिमका सामानहरु थुपारिएकोले सदरमुकामको सुन्दरता बिग्रिएको गुनासो आएको थियो । 

सभाहल तथा बजारको अनुगमन गरी निर्माणका लागि आवश्यक बजेट व्यवस्था गर्ने सभासदद्वयले  प्रतिबद्धता जनाएका छन् भने प्रहरी निरीक्षक प्रवीण पोखरेलले धुन्चे बजारको व्यवस्थापनका लागि सुरक्षाको तर्फबाट सक्दो सहयोग गर्ने बताए ।

त्यस्तै कालिकास्थानमा पनि सभाहल बनाउन जग्गाको प्रबन्ध मिलाइएको बताइएको छ  ।

भालुको आक्रमणबाट एक घाईते

धुन्चे, रसुवा

रसुवाको डाडागाउँ स्थित झयाङताले  भन्ने स्थानमा भालुको आक्रमणबाट एकजना गम्भीर घाईते भएका छन । 

डाडाँगाउँ गाविस वडा नं. ७ मा दाउरा खोज्न गएका वडा नं. ६ निवासी बर्ष ४५ का पोकबहादुर तामाङलाई हिजो भालुले आक्रमण गरी घाइते पारेको छ । 

डाडागाउ गाविसको वडा नं. ६ मा रहेको विद्यालयका शिक्षक समेत रहनु भएका तामाङको टाउको हात र मुखमा चोट लागेको बताइएको छ । गम्भीर घाइते तामाङको अहिले काठमाण्डौमा उपचार भइरहेको परिवाजनले बताएका छन् । 

सेवा नपाएपछि राम्चे गाविस कार्यालयमा ताला बन्द

राम्चे, रसुवा

नागरिकले पाउनु पर्ने अत्यावश्यक सेवा नपाएको भन्दै शुक्रबारदेखि राम्चे गाविस भवनमा स्थानीयवासीले  ताला बन्द गरेका छन् । 

राम्चे गाविस लामो समयदेखि बन्द रहेकोले गाविसले प्रदान गर्ने न्युनतम नागरिक अधिकार पनि  नपाएको भन्दै स्थानीयले गाविस भवनमा ताला लगाएका हुन् ।  

गाविस सचिव पूर्ण भण्डारीलाई टाढाको अर्को गाविस पनि जिम्मामा परेको भन्दै सदरमुकाम बस्ने , गाविस सहायक ठाकुर प्रसाद अधिकारी पनि नबस्नाले सेवाग्राही मर्कामा परेको भन्दै स्थानीयले ताला बन्द गरिदिएको स्थानीय फुर्पा तामाङले बताए । गाविसमा एक महिनादेखि कुनै काम भएन सचिव तथा सहायक आएर सेवा नदिएको भन्दै भन्द गरेको हो उनले ‘सचिव सदरमुकाम नछाड्ने सहायक कर्मचारी कहिले राजनीतिगर्न त कहिले होटल ब्यावसायमा लाग्छन् । ’ सहायक ठाकुर अधिकारी फोन सधै स्वीज अफ हुन्छ ? जरुरी सिफारिस लिन ब्यक्तिगत घटना दर्ता जस्ता दैनिक काममा बाधा परेको छ तामाङले भने लोकतन्त्रमा पनि आधारभूत अधिकारबाट बञ्चित हुनु प¥यो ।  

गाविस सचिव भण्डारी अहिले जिल्लामा सचिव सरुवा भएकोले लाङटाङ, ठूलोगाउँ, सरमलथी जस्ता टाढाको गाविस पनि हर्नु परेको भन्दै सदरमुकाममा डेरा लिएर बस्दै आएका छन् । गाविस सहायक अधिकारी कालिकास्थानमा होटल ब्यावसाय गरिरहेका छन् भने रसुवामा एनेकपा माओवादी भट्टराई पक्षिय समानान्तर कमिटीमा रहेर राजनीतिमा पनि सक्रिय भएको गाउँलेको आरोप छ ‘ गाविसमा रहेर जनताको सेवा गने नाममा तलब भत्ता खाने तर एक दिन पनि सेवा नदिने यो कस्तो नियती हो स्थानीयले प्रश्न गरे ? ताला बन्दको गाविसवासीहरू स्थानीय राजनीतिक दलहरूलेको बन्दको सर्मथन गरेका छन् । गाविस सहायक अधिकारीले भने बिहिबार नै आफु गएको तर तालाबन्द बनरे जानकारी नभएको बताए । 

जिल्लामा आपतकालिन बाल उद्दार गृह सन्चालन गर्न जोड्

धुन्चे, रसुवा / ब्यापार केन्द्रहरूमा बाल श्रम शोषण हुन नहुने तथा रसुवामा बालगृह सञ्चालन हुनु पर्ने बिभिन्न सरोकारवालाहरूले बताएका छन् । जिल्ला बालकल्याण समितिले आयोजना गरेको रसुवा जिल्लामा रहेका अवस्था बारे सरोकारवाला निकायहरूसँग धुन्चेमा गरिएको अन्तरक्रियामा सहभागिहरूले सो कुरामा जोड दिइएको हो ।

केन्द्रीय बालकल्याण समितिका अध्यक्ष डिल्लिराम गिरीले बालबालिकाको काम कर्तव्य र अधिकार कानुनले स्पष्ट गरेको बताउदै गाविसको नाममा दिएको रकम दुरुपयोग भइरहेको बताए । उनले बालबालिकाको क्षमता अभिवृद्धिको लागि छुट्टाइएको बजेट स्थानीय निकायले सम्बन्धित क्षेत्रमा नै खर्च गर्न निर्देशन दिए । सरोकारवालाहरुले आपतकालिन बाल उद्दार गृहको संचालनमा ल्याउनुपर्नेमा जोड् दिएका हुन ।

बालबालिकाहरूलाई चाइनाको डान्सबारमा नचाउने, बालबालिकाको किड्नी बेच्ने लगायतका कार्य भइरहेको बताउँदै होटल गाडीहरूमा बालमजदुर राख्नेहरूलाई कानुनी दायरामा ल्याउनुपर्ने समेत उनले जोड्दिनुभयो ।

केन्द्रीय बालकल्याण समितिका कार्यकारी निर्देशक तारक धितालले सोतको प्रयोग, स्रोतको उपयोग र स्रोतको सदुपयोगको प्रयोग गर्नुपर्ने बताए । खुल्ला हृदयले बालबालिकाको हकहितका लागि कार्य गर्नुपर्ने बताए । यस्तै, रसुवाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी उद्धबप्रसाद भट्टराइले बिभिन्न निकायहरूले छुट्टाउने १० प्रतिशत रकम विनियोजन गर्ने जानकारीहरू नआइरहेको बताउनुभयो ।

आगामि दिहरूमा बालकल्याण समितिबाट गर्नुपर्ने कामहरूलाई अझ प्रभाबकारी रुपले गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरे ।

जिल्ला बालकल्याण समिति रसुवाका बाल अधिकार अधिकृत भगवती पौडेलले गाविस सचिवहरूलाई बालबालिकाको तथ्याङ सङ्कलन गर्न दिए पनि अहिलेसम्म नगरेको आरोप लगाए । यस्तै रसुवाका प्रहरी प्रमुख प्रबिण पोखरेलले हरेक क्षेत्रमा रहेका बालमजदुर हटाउन आफुले सक्दो सहयोग गर्ने बताउनुभयो । उनले बिभिन्न अनलाइन मिडियाहरूमा अश्लील भिडियो राख्ने काम भइरहेकाले यस्तो काम कसैले पनि गर्न नहुने बताए ।

जिल्ला शिक्षा अधिकारी रामशरण सापकोटाले एसएलसीको नजिता हरेका बर्ष खस्कदै गएको बताउदै जिल्लामा शिक्षकको दरबन्दी कम रहेको र गुणस्तरिय शिक्षा प्रदान गर्नका लागि शिक्षकको अभाब रहेको बताए । इन्सेकका प्रतिनिधि हेमनाथ खतिवडाले ग्रामीण तहमा बाल बिबाह , बाल श्रम शोषण जस्ता घटनाबाट बालबालिकाहरू पीडित भएको तर न्याय माग्न राज्यको सुरक्षा निकायसम्म आउन नसकेको बताए ।

कार्यक्रममा बरिष्ठ जनस्वास्थ्य अधिकृत कृष्ण मिजार नागरिक समाजका अध्यक्ष बाबुलाल तामाङ, निमित्त स्थानीय विकास अधिकारी, धुन्चे गाविसका सचिब हकहित संरक्षण मञ्चका टिकमबहादुर शाही लगायतले जिल्लामा आपतकालिन बाल उद्दार गृहको संचालनमा ल्याउनुपर्नेमा जोड् दिए । कार्यक्रममा मानवअधिकारकर्मी, पत्रकार, नागरिक समाजको सहभागिता रहेको थियो ।

ज्योति साहित्यिक पत्रिका बिमोचन

धुन्चे, रसुवा / नेपाल विद्युतकर्मी साहित्यिक समाजद्वारा प्रकाशित ज्योति साहित्यिक त्रैमासिक पत्रिकाको एक कार्यक्रमका बीच धुन्चेमा  लोकार्पण भयो । 

झ्यालबाट लाङटाङ हिमालले चिहाउँदै थियो । हलमा साहित्यकार कौशल भट्टराईले सपना सुनाउनुभयो । आफनो कवितामा उहाँले देश बिग्रिएको र सिर्जनामार्फत सुन्दर देशको परिकल्पनाको सपना कविता बाचन गर्नुभयो । सर्जकहरुको जमघटले धुन्चेको माहोल तात्दै थियो । सर्जकहरुले विद्युतकर्मीहरुले विजुलीको ज्योतिसँगै ज्ञानको ज्योति स्वरुप ज्याति पत्रिकाको सुरुवात भएको बताउनुभएको थियो । 

अर्का सष्टाले मुकुन्द शिवाकोटीले शार्दुलबिक्रीडित छन्द छन्दमा निकै रोचक कविता बाचन गर्नुभयो । राजधानी तर्फबाट आएका एक दर्जन  बढि र जिल्लाका सर्जकका आफ्ना सिर्जनाले बाहिरको बाताबरण चिसो भएपनि धुन्चेको जिविस सभाहलको माहोल निकै तातेको थियो । 

स्रोता दर्शकहरुको ताली गड्किरहेको थियो । बिरलै मात्रामा हुने साहित्यिक कार्यक्रम मध्ये रसुवामा भएको यस कार्यक्रमले रसुवा रहेर साहित्य सिर्जनामा लाग्नेहरुमा उत्हास थप्ने र सिर्जनामा उर्वर भुमि रसुवाबाट पनि लेखन क्षेत्रको विकास हुने स्थानीय सर्जकहरुले अपेक्षा गरेका छन् ।

कार्यक्रममा पत्रिकाको २४ औं अंक बिमोचन गर्दै साहित्यिक पत्रिकाहरु र साहित्यि सिर्जनामा लाग्नेहरुको प्रेरणा हुनु आवश्य रहेको प्रमुख जिल्ला अधिकारी उद्धबप्रसाद भट्टराईले बताउँनुभयो ।

प्रज्ञा प्रतिष्ठानका प्राज्ञ मातृका पोखरेलले सुधारसागर पत्रिका सुरु भएको १ सय २५ वर्ष पुगेको र साहित्यिक पत्रिकाहरु खस्कँदै गएको बताउँदै नेपालमा पत्रकारिताको जग नै साहित्यिक पत्रिकाबाट सुरु भएको बताउँनुभयो । कार्यक्रम चिलिमे, साङजेन रसुवागढी जलविद्युत आयोजनाका कर्मचारी पत्रकार, नागरिक समाज , स्थानीयवासी सहभागि थिए । 

नेपाल बिद्युत प्राधिकरणमा कार्यरत साहित्य सिर्जनामा लाग्नेहरुको संस्था विद्युतकर्मी साहित्यिक समाजद्धारा प्रकाशित पत्रिका बिभिन्न जिल्लमा गएर बिमोचन गर्ने क्रममा रसुवा यस पटकको रोजाईमा परेको समाजका अध्यक्ष पुण्य घिमिरेले बताउनुभयो । 

बिशेष अतिथि अन्तबोध साहित्यक पत्रिकमाका सम्पादक होमशंकर बास्तोला, रामेश्वर राउत‘मातृदाश’ , गोकर्ण नेपाल, कौशल भट्टराइ, नबराज दाहाल, प्रकाश आचार्य, रमेश गुप्ता, यादवराज घले, धु्रबराज न्यौपाने, बाबुराम श्रेष्ठ, सरस्वती न्यौपाने, दिपक दाहाल, मुकुन्द शिवाकोटी,चुडामणि दाहाल, तेजेन्द्र रावल, रामप्रसाद घिमिरे, बलराम रिमाल, गोविन्द घिमिरे, कृष्णदेव रिमाललगायतका स्रष्टाहरुले कविता, गजल, मुक्तक लगायतका आफ्ना सिर्जना बाचन गनुभएको थियो । 

पारसको मुरलीको बिछट्टको धुन

खगेन्द्र संग्रौला

केही साताअघि राजधानीको चाबेलमा चन्द्रविनायक-भैरवनाथ जात्राको धुमधाम थियो । चाबेल भेगमा उमङ्ग थियो, रौनक थियो र गति थियो । रैथाने बाजागाजा, खटयात्रा, धुनी जगाइ र भोजमा चाबेल मस्त भयो । जात्राका कर्ताहरूले यसलाई संस्कृतिको जगेर्ना, पितृहरूको सम्झना, अनिष्टहरूको विनाश र समुदायको भावनात्मक ऐक्य भन्ने सङ्ज्ञा दिएका थिए । तर जात्राको बीचमा एउटा अनर्थ भयो । 'युवराजाधिराज' भनेर पारस शाहलाई निम्त्याइयो र गणतन्त्रको खिल्ली उडाइयो । राजसी शैलीमा रातो कार्पेटमा पारसको सवारी चलाइयो र चाबेलको शिर निहुराइयो । यसबारे यसै दैनिकमा मैले एउटा सानो टिप्पणी लेखेँ । मेरो भन्नु थियो- तन्नेरी कुममाथि बूढा टाउका भएका जीवात्हरूले लज्जास्पद दासता प्रदर्शन गरे । र तिनले स्वतन्त्रता र स्वाभिमानप्रेमी चाबेलको अनुहारमा कलङ्क लगाए । लेख पढेर केही युवा मकहाँ आए । तिनले गुनासो गरे- हामी पत्रु पारसपथका पथिक किमार्थ होइनौँ । हामी त जात्राको मूल समितिका पो हौँ । पारसको पूजाअर्चना गरेको चारुमती युवा परिवारले हो । रैथाने युवाहरूको चित्त दुखेको देखेर मेरो पनि चित्त दुख्यो । लेखमा मैले सिङ्गै चाबेललाई पारसमार्गी भनेको थिइन । तर त्यस्तो बुझिएछ । नखाएको विष लाग्दैन । कालो खानेले पो कालो हग्छ, नखानेले किन हग्छ ? चाबेलका बेकसुर युवाहरूले त्रुटि सच्याइपाऊँ भनी मसँग आग्रह गरे । र मैले तीसँग सविनय माफी मागेँ । पारस शाहका चरणमा शिर राखेर निजी लाभ र मोक्षको याचना गर्ने वृद्ध युवाहरू चाबेलमा कति नै पो होलान् र !

तिनै पारस शाह अहिले चर्चाको शिखरमा छन् । यो चर्चामा बन्दुके पारस नायकको स्थानमा छन् । र पारसलाई कार्बाइ गरौँ भन्ने सत्ताधिकारीहरू खलनायकको स्थानमा छन् । लाग्छ, ती कान समातेर निहुरिँदै भनिरहेका छन्- पारसलाई फेरि पनि कार्बाइ नगरौँ । सिंहले चुपचाप सिकार गर्छ, स्यालले केवल हुइयाँ मच्चाउँछ । पारस चरितचर्चाले मलाई जर्ज ओर्वेलको सम्झना गरायो । एनिमल फार्ममा कठोर कटाक्षको भाकामा ओर्वेलले भनेका छन्- कानुनको दृष्टिमा सबै समान छन्, तर कोही-कोही अलि बढी नै समान छन् । तिनको कटाक्ष सोभियत समाजवादको नोकरशाहीतन्त्रका निरङ्कुश अधिपतिहरूतर्फ लक्ष्यित थियो । सत्चालीसको शाही संसदीय संविधानमा पनि कानुनको दृष्टिमा सबै समान छन् भन्ने रकमी सूत्र अङ्कति थियो । तर हरफको बीचमा कोही-कोही अलि बढी नै समान छन् भन्ने अर्थ सुटुक्क लुकाइएको थियो । त्यो 'बढी'मा शाही परिवारका पारसहरू पर्थे । पारसले कलाकार प्रवीण गुरुङको वध गरे । बागी युवा रवीन्द्र अधिकारीको नायकत्वमा विरोधको आगो बल्यो । कार्बाइको माग गर्दै करिबन पाँच लाख हस्ताक्षर बटुलिए । हस्ताक्षरको चाङ प्रधानमन्त्री गिरिजाबाबुलाई बुझाइयो । तर कार्बाइ भएन । बरु उल्टै एकजना लाटा भुजेलको भेषमा अपराधी खडा गर्ने प्रपञ्च रचियो । र वास्तविक अपराधीलाई गहुँत छर्केर चोख्याइयो ।

त्यो एक दिग्भ्रमित युवकको आपराधिक मनोविज्ञानलाई मलजल गर्ने आपराधिक कृत्य थियो । त्यो मलजलले अपराधको शृङखलालाई जन्म दियो । चितवन, टाइगर टप्सको गोलीकाण्ड त्यही शृङखलाको पछिल्लो कडी हो । अपराधको कर्ताभन्दा अपराधको प्रणेता र रक्षक ज्यास्ती दोषी हो । यहाँनेर पारसीय सनातनी पराक्रमले मलाई फेरि पनि जर्ज ओर्वेलको याद दिलायो । कानुनको दृष्टिमा सबै पीडित बराबर छन्, तर कोही-कोही पीडित अलि बढी नै बराबर छन् । ताजा उदाहरण रुबेल चौधरी हुन् । पारसको निसाना कुनै निमुखो नेपाली हुँदो हो त त्यो चर्चालायक समाचार बन्ने नै थिएन । सञ्चारको विरलै आँखा पर्ने कुनै महत्त्वहीन कुनामा त्यो समाचार राखिन्थ्यो । र आजको भोलि नै त्यो विस्मृतिको गर्तमा विलिन

हुन्थ्यो । तर रुबेल चौधरी परे सुजाताका सहोदर ज्वाइँ । सुजाता कोइराला वंशकी गिरिजापुत्री त हुँदैहुन्, ढङ्ग थोरै र दम्भ धेरै भएकी पराराष्ट्रमन्त्री पनि हुन् । जब सुजाताका अबोध र निर्दोष ज्वाइँ पारसको गोलीको प्रतीकात्मक निसाना बने, त्यो भयङ्कर समाचार बन्यो । ढ्याके दैनिकहरू पारस विशेषाङ्कतुल्य भए । र सत्तासीनहरू यत्रतत्र गर्जिए- पारसलाई न्यायको कठघरामा उभ्याऊ !

कुण्ठित तृष्णा तृप्त गरिदिन काङ्ग्रेसले कृपा गरी बनाएका माधव नेपाल प्रधानमन्त्री छन् । माधव फगत निमित्त नायक हुन् । यसको अर्थ यो काङ्ग्रेसी माधव सरकार हो । एमालेका भीम रावल गृहमन्त्री छन् । ती पनि काङ्ग्रेसी कृपाकै भाग्यमानी उपभोक्ता हुन् । सत्ता गठबन्धनको बागडोर लाटलुट्टै काङ्ग्रेसकै हातमा छ । तैपनि सुशीलदाहरू अरण्य रोदन गर्दै भन्दाछन्- पारसलाई पक्राउ गर । निजलाई कार्बाइ गर । सत्ताको अधिपति आफू हुनु र रुन्चे स्वरमा कुनै अविदित र अगोचर शक्तिलाई गुहार्नु- योभन्दा हास्यास्पद विडम्बना अरू के हुनसक्छ ?

पारसीय पराक्रम प्रत्यक्ष देख्ने थुप्रै आँखा टाइगर टप्समा जीवित छन् । फुर्तिला पारसले बडो इमानसाथ लिखित साविती बयान सञ्चारमा बुझाइसकेका पनि छन् । बयानमा तिनले शानले भनेका छन्- मैले गोली ठोकेकै हुँ । पीडित रुबेल चौधरी मृत्युको भयले अर्धविक्षिप्त मुद्रामा कामिरहेका छन् । तैपनि मानौँ झल्झलाकार घाम लागिरहेको मध्यदिनमा राँको बालेर धूलोको थुप्रोमा सियो खोजेझैँ गरी सवुतको खोजी गरिँदैछ । लाग्छ, यो कार्बाइ गर्ने रट लगाउँदै आलटाल गर्ने र केही नगर्ने पुरानै कायर कथाको झुत्रो संस्करण हो । सके सम्भ्रान्त कुलिनहरूका आक्रामक दृष्टिका डरले कामचलाउ प्रधानमन्त्री र गृहमन्त्री पारसलाई सुटुक्क सिङ्गापुरतर्फको सहज निकास देलान् । कार्बाइको शुभसाइतको प्रतीक्षा गरेजस्तो पनि देखिने र सम्भ्रान्त कुलिनहरूको कृपापात्र पनि भइरहने बडो काइदाको जुक्ति हो यो ।

बन्दुक पारसका लागि मुरलीतुल्य हो र तिनका कानमा बन्दुक पड्किँदाको आवाज मुरलीको मीठो धुन हो । टाइगर टप्समा तिनले एक राउन्ड धुन बजाए । जसले जे जानेको छ र जसलाई जे मनपर्छ, उसले गर्ने त्यही त हो । पारसले गरे । यसमा मूल दोष उनको छैन । मूल दोष त पिता ज्ञानेन्द्र र पुत्र पारसलाई नागरिकमा फेरिन नदिनेहरूको पो । सिङ्गासनच्युत भएका अति गरिब ज्ञानेन्द्र शाहलाई दानवीर लाठे दलहरूले नागार्जुन दरबारमा राजसी बास मिलाइदिए । त्यो पनि समयसीमा नै नतोकिकन । तिनलाई झन्डै राष्ट्रपतिसरह सुरक्षाबल पनि कृपा गरे । तिनको यत्रतत्रको सवारीमा राजसी तामझाम र ठाँठबाँटको सनातनी बन्दोबस्त पनि कायमै राखे । यसरी ज्ञानेन्द्रको तामसी चित्तमा म राजै हुँ भन्ने भ्रम रहिरह्यो । र निजका पुत्र पारसलाई म युवराजाधिराजै हुँ भन्ने लागिरह्यो । यी पिता-पुत्र गणतन्त्र, सङ्घीयता र धर्मनिरपेक्षताको बालहत्या गर्न खुलेआम कटिबद्ध छन् । तैपनि यिनलाई राजसी सुरक्षा र सुविधा प्राप्त भएकै छ । यिनलाई यी कुरा दिनेहरू को हुन् र अहिले पारसले मुरली बजाउँदा रुनेहरू को हुन् ? पारसलाई घातक मुरली बोक्न छुट दिनु र तिनले मुरली बजाउँदा कोकोहोलो मच्चाउनु कति असङ्गत व्यवहार हो ? सर्पलाई दूध खुवाएर पालेपछि त्यसले पालकलाई म्वाइ खाँदैन, डस्छ । डस्नु सर्पको दोष होइन, त्यो त उसको निजत्वयुक्त विशेषता पो हो । तर डसिनुचाहिँ पालकको मूर्खताको अनिवार्य फल हो ।

कानुनका निष्प्राण अक्षरहरूलाई ब्रह्मसत्य मान्ने एकथरी कानुन्चीहरू पारसको मुरलीको कानुनी हैसियत थाहा पाउन आतुर छन् । के पारसको मुरली वैध हो ? यो तिनको दुर्दम जिज्ञासा हो । यी विधिविज्ञ मनिषीहरूलाई सोध्न मनलाग्छ- के पारसको मुरली वैध हो भने निहत्था र निर्दोष रुबेल चौधरीमाथि त्यो मुरलीको धुनको वषर्ा गर्नु वैध हो ?

अकिञ्चन नागरिकहरू सोध्छन्- के मुरलीधर पारस पक्राउ पर्लान् ? उत्तर निराकार छ । ससाना कसुरदारहरूलाई हत्कडी लगाएर काँचका पर्दामा देखाउनु प्रहरी संस्कृतिको फेसनजस्तो भएको छ । ससाना मानिसहरू सोध्छन्- महान मुरलीबाज पारसलाई पनि त्यसरी नै देखाइएला ? उत्तर शून्य छ । सम्भ्रान्त कुलिनहरूका पावन चरण स्पर्श नगरी अस्तित्वबोधै नगर्ने नैतिकशक्तिविहीन राजनीतिक पात्रहरूबाट यति ठूलो आशा कसरी गर्नु ?
कान्तिपुरबाट